یکی از تشکل‌های مهمی که در دوران ائمه متأخر شکل گرفت، «تشکیلات وکالت» بود که ایشان جهت آماده کردن هرچه بیشتر مردم، برای تحمّل دوران غیبت حضرت مهدی علیه السلام به وجود آوردند. ایشان هر چه بیشتر می‌کوشیدند تا از مواجهه مستقیم کم کرده، امور را به عهده افراد لایقی بگذارند.
این تشکیلات رسماً در زمان امام کاظم علیه السلام به وجود آمد و در زمان حضرت مهدی به اوج خود رسید. در زمان غیبت صغری این تشکیلات، به وسیله چهار تن (در طول هم) رهبری می‌شد؛ به این صورت که شیعیان از حضرت مهدی علیه السلام در زمینه مسائل فقهی، مالی و حتی امور شخصی سؤال کردند، این پرسش‌ها از طریق نواب اربعه (سفرای حضرت) انجام می‌پذیرفت و پاسخ نیز بعد از مدتی کوتاه، به آنان داده می‌شد.
این نایبان نیز وکلایی در بسیاری از شهرهای اسلامی داشتند که با سرعتی فراوان، در آسان ساختن کارهای نایبان حضرت، انجام وظیفه می‌کردند. وکیلان، افرادی خوش‌رفتار، استوار در عقیده، ثابت قدم و معروف به زهد و تقوا و صلاح بودند.
(امام مهدی از ولادت تا ظهور، ص 236.)
این وکیلان بعد از نواب اربعه، عبارت بودند از:
1. احمد بن اسحاق (وکیل در قم)
2. محمد بن شاذان (نائب در نیشابور)
3. محمد بن حفص
4. محمد بن صالح همدانی (وکیل در همدان)
5. قاسم بن علا (وکیل در آذربایجان)
6. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی (وکیل در ری)
(کتاب الغیبة، ص 415، ح 391؛ کمال‌الدین، ح 2، باب 16 و 43.)
7. ابراهیم بن محمد همدانی
8. ابراهیم بن مهزیار (وکیل در اهواز)
9. محمد بن ابراهیم بن مهزیار
10. احمد بن حمزة بن یسع قمی
11. داوود بن قاسم بن اسحاق
12. محمد بن علی بن بلال
13. ابومحمد وجنائی
14. عبداللّه بن ابی غائم قزوینی
15. حسین بن علی بزوفری
16. احمد بن هلال عبرتائی
17. حاجز بن یزید ملقب به وشاء وکیل در بغداد
(ر.ک: رجال کشی، کمال الدین و تمام النعمة، کتاب الغیبة.)
البته سه تن از این افراد - محمد بن علی بن بلال، محمد بن صالح همدانی و احمد بن هلال - منحرف و از وکالت امام علیه السلام عزل شدند! وکیلان در کنار نواب اربعه (سفیران) ایفای نقش می‌کردند. بخشی از تفاوت‌های اینان و نایبان چهارگانه، عبارت بود از:
1. نواب اربعه «نایب خاصّ» بودند و «سفیر» خوانده می‌شدند. دیگران نیابت یا وکالت داشتند؛ اما از عنوان «سفارت» بهره نمی‌بردند.
2. نواب اربعه با امام علیه السلام ارتباط مستقیم داشتند؛ اما وکلای امام علیه السلام به واسطه نوّاب اربعه با امام مرتبط بودند.
3. مسؤولیت نوّاب اربعه از نظر جغرافیایی فراگیر بود؛ اما سایر وکیلان هر یک در منطقه‌ای خاصّ فعالیت می‌کردند.
(ر.ک: تاریخ الغیبة الصغری، ص 609.)
4. نواب اربعه مسؤولیت هدایت همگانی و نیابت عام و مطلق و فراگیر داشتند؛ یعنی، به بیان احکام، شرح و تفسیر احکام و قرآن کریم، تبیین دین، سرپرستی ایتام و وقف، اجرای حدود، رسیدگی به شیعیان، جمع‌آوری خمس و زکات و … می‌پرداختند؛ ولی دیگر نایبان و وکیلان تنها مسؤولیت مشخصی داشتند و نیابتشان خاصّ بود؛ برای مثال برخی از آنان در اخذ وجوه شرعی وکیل بودند و گروهی در سرپرستی وقف یا ایتام انجام وظیفه می‌کردند.